Być może niektórzy z Was mieli okazję kiedyś widzieć dziwne rozbłyski na wieczornym lub porannym niebie, które trwały kilka sekund i znikały, przesuwając się po nieboskłonie powolnym ruchem. Bardzo prawdopodobne jest, że były to tzw. flary Iridium. Co to właściwie jest? Wytłumaczenie jest bardzo proste. Rozbłyski te to “zajączki” puszczane w stronę Ziemi z orbity przez panele antenowe satelitów telekomunikacyjnych z sieci Iridium. Sieć tą tworzy łącznie 66 satelitów (nie licząc zapasowych), co sprawia, że flary możemy obserwować bardzo często, nawet kilka razy w ciągu wieczorów i poranków. Snop światła padający na powierzchnię Ziemi przesuwa się po niej, stąd też wrażenie pojawiania się na niebie błysku i jego gaśnięcia. Najjaśniejsza flara występuje zawsze w centrum snopu światła, a im dalej od tego punktu, tym słabszy jest rozbłysk. Generalnie wiązka światła jest dość wąska, dlatego przewidywanie flar należy przeprowadzać dla konkretnej lokalizacji, w której się znajdujemy.
Flara Iridium nr 46, 15 lutego 2014. Widoczny jest ślad, jaki pozostawił satelita na niebie. Rozbłysk nastąpił w środkowej części linii, co widać po jej jasności.
Ale dość teorii, przejdźmy do rzeczy, czyli jak obserwować te zjawiska. Jak przewidzieć flarę? W tym celu możemy posłużyć się specjalnymi programami komputerowymi, jakim jest na przykład Orbitron polskiego autorstwa. Możemy też skorzystać z dedykowanych stron internetowych, które za nas odpowiednie obliczenia wykonają. Jedną z takich stron jest http://www.heavens-above.com/ i na przykładzie tej strony opiszę, jak przygotować sobie kalendarz rozbłysków Iridium. A naprawdę warto choć raz zobaczyć jasną flarę na niebie.
1. Uruchamiamy witrynę http://www.heavens-above.com/
2. Strona jest dostępna w języku angielskim (http://www.heavens-above.com/SetCulture.ashx?newcul=en) i polskim (http://www.heavens-above.com/SetCulture.ashx?newcul=pl). Język ustawić możemy w prawym górnym rogu strony w małej kwadratowej ramce. Poradnik ten będzie uwzględniał obie wersje językowe dostępne na dzień, w którym został napisany.
3. Ustawiamy miejsce, w którym się znajdujemy, klikając na link “Zmień miejsce obserwacji” (“Change your observing location”) . W polu “Wpisz nazwę lokalizacji” (“Enter place to search for”) wpisujemy nazwę miejscowości, w której się znajdujemy i jeśli ta znajduje się w bazie serwisu, wybieramy ją z listy poniżej, nazwanej “Wyniki wyszukiwania” (“Search results”). Możemy zamiast tej procedury użyć mapy znajdującej się poniżej, aby złapać i upuścić wskaźnik w punkcie, gdzie jesteśmy. Pod mapą dokonujemy finalnych ustawień. Możemy np. w polu “Nazwa” (“Name”) nazwać naszą lokalizację. Sprawdzamy, czy strefa czasowa w polu poniżej jest prawidłowa. Konfigurację kończymy, klikając przycisk “Aktualizuj” (“Update”).
4. Lokalizacja zostanie zapisana w ciasteczkach naszej przeglądarki i nie będziemy musieli jej za każdym razem wybierać do momentu usunięcia danych przeglądarki. Możemy też zarejestrować się w serwisie tutaj, a potem logować do niego, aby nasze ustawienia były pamiętane na każdym sprzęcie, z którego korzystamy. Link do logowania znajduje się nad linkiem ustawiania lokalizacji.
5. Jesteśmy na stronie głównej serwisu. W podmenu “Satelity” (“Satellites”) znajdujemy link “Flary Iridium” (“Iridium Flares”) i przechodzimy do strony, w której zobaczymy tabelę z tygodniowym kalendarzem rozbłysków. Zakres dat widzimy pod napisem “Flary Iridium” (“Iridium Flares”). W wierszu zatytułowanym “Początek okresu wyszukiwania” (“Search period start”) podana jest początkowa data. Data końcowa podana jest wiersz niżej. Zakres dat możemy zmieniać przyciskami strzałek umieszczonymi po prawej stronie od wierszy z podanymi datami.
6. Tabela przedstawia 8 kolumn z danymi. Począwszy od pierwszej kolumny są to czas zdarzenia, jasność flary w miejscu obserwacji, wysokość nad horyzontem, azymut z podaną w nawiasie orientacyjną stroną świata, numer satelity Iridium, odległość od centrum flary, jasność w centrum flary, wysokość Słońca (a w zasadzie głębokość pod horyzontem).
7. Najważniejsze dla nas są dwie pierwsze kolumny. Stwierdzamy kiedy nastąpi rozbłysk i jak jasny będzie. Decydujemy, czy dane zdarzenie nas interesuje. Skala jasności podanych flar to magnitudo. Im mniejsza liczba, tym jaśniejsza flara. Np. rozbłysk o jasności ‑5 jest jaśniejszy niż ten o jasności ‑1. Flary o jasności większej, niż ‑1 są bardzo jasne. Tu uwaga: czasem zdarza się, że rozbłysk jest silniejszy lub słabszy, niż przewidziano to w tabeli. Warto zatem obserwować wszystkie zjawiska w danym czasie, bo ciemna według tabeli flara może nas pozytywnie zaskoczyć podczas, gdy teoretycznie jasny rozbłysk okaże się mało widowiskowy.
8. Gdy już wybierzemy interesujące nas zdarzenie, możemy kliknąć na czas pojawienia się flary w tabeli. Przejdziemy do strony z mapą nieba, na której ciągłą linią zaznaczony jest tor lotu satelity wraz z momentem rozbłysku zaznaczonym gwiazdką. Mapa pokazuje czasy z dokładnością do minuty. Pamiętajmy jednak, że zdarzenie następuje w konkretnej sekundzie, dlatego dane w tabeli z punktu 5 podają czas co do sekundy. Mapa pozwoli nam lepiej określić miejsce flary za pomocą naniesionych na jej obrębie kierunków świata. Przed i po rozbłysku satelita jest zbyt ciemny, aby był widoczny gołym okiem. Nie musimy jednak kierować wzroku dokładnie. Rozbłysk na pewno zwróci naszą uwagę.
9. Pod mapą znajdziemy tabelę z danymi, które możemy potraktować raczej jako ciekawostkę. Potrzebne dane mamy już w tabeli z punktu 5.
10. Na samym dole strony znajduje się mapa Google z nasza lokalizacją oraz linią wyznaczającą tor centrum flary poruszającego się po powierzchni Ziemi.
I to wszystko, czego potrzebujemy, aby zaobserwować rozbłysk Iridium. Powodzenia!
Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i wykorzystywanie fragmentów tekstu bez zgody autora zabronione. Kopiowanie i wykorzystywanie tekstu w jego oryginalnej pełnej postaci dozwolone pod warunkiem podania źródła.